Thủ Phạm Gây Tăng Men Gan

Theo TS. Đinh Quý Lan – Chủ tịch Hội Gan Mật Việt Nam, có rất nhiều yếu tố có thể dẫn đến tình trạng men gan tăng cao. Nếu tình trạng này kéo dài mà không được kiểm soát kịp thời, người bệnh có nguy cơ phải đối mặt với các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, thậm chí là ung thư gan.

Tăng men gan là thuật ngữ thường xuyên được các bác sĩ sử dụng khi trao đổi với bệnh nhân. Tuy nhiên, nhiều người khi nghe đến cụm từ này thường hoang mang, lo sợ rằng mình đang mắc phải một căn bệnh nghiêm trọng. Vậy thực chất tăng men gan là gì? Những đối tượng nào dễ gặp phải tình trạng này và các bệnh lý nào có thể là nguyên nhân làm men gan tăng cao? Không phải ai cũng hiểu rõ những điều này.

Đối với giới chuyên môn trong ngành y, tăng men gan không phải là một bệnh lý riêng biệt mà là dấu hiệu cho thấy một phần tế bào gan đang bị tổn thương hoặc đã chết (hoại tử). Cụ thể, khi một hoặc nhiều loại enzyme nằm trong tế bào gan có chỉ số vượt ngưỡng bình thường, tình trạng đó được gọi là tăng men gan.

TS Đinh Quý Lan, Chủ tịch Hội khoa học gan mật Việt Nam.

Theo Tiến sĩ Đinh Quý Lan – Chủ tịch Hội Khoa học Gan Mật Việt Nam, nguyên Giám đốc Trung tâm Phòng chống Ung thư, nguyên Chủ nhiệm Khoa Tiêu hóa Nội soi tại Bệnh viện Hữu Nghị – cho biết, nhờ sự tiến bộ vượt bậc của y học hiện đại, việc phát hiện men gan tăng cao hiện nay đã trở nên đơn giản hơn rất nhiều. Ngay cả các cơ sở y tế tuyến huyện, thậm chí một số trạm y tế tuyến xã, cũng có khả năng xác định được một người có bị tăng men gan hay không thông qua xét nghiệm máu cơ bản. Sự phổ biến của tình trạng tăng men gan hiện nay một phần là nhờ vào khả năng chẩn đoán ngày càng sớm nhờ thiết bị y tế hiện đại. Tuy nhiên, theo TS Lan, việc phát hiện ra chỉ số men gan cao chưa đủ để kết luận người bệnh mắc bệnh gan gì, vì đây chỉ là biểu hiện thứ phát do nhiều nguyên nhân gây ra. Điều quan trọng là cả thầy thuốc và bệnh nhân phải phối hợp để tìm ra đúng căn nguyên làm tăng men gan, từ đó mới có thể điều trị hiệu quả và triệt để.

Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng tăng men gan

Do nhiễm virus gây viêm gan:

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có 5 loại virus chính gây viêm gan là A, B, C, D và E. Trong đó, virus viêm gan B là tác nhân đáng lo ngại nhất với khoảng 2 tỷ người nhiễm trên toàn cầu. TS Lan cho biết, tại Việt Nam, tỷ lệ người mang virus viêm gan B dao động từ 10–20% dân số. Tuy nhiên, con số này vẫn đang được tiếp tục điều tra nhằm cập nhật tình hình thực tế trong cộng đồng. Các virus gây viêm gan này là nguyên nhân trực tiếp làm tổn thương gan và khiến men gan tăng cao bất thường.

Tác động của rượu bia, thuốc lá và chất kích thích:

Việc lạm dụng rượu bia là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan, dẫn đến các bệnh lý như gan nhiễm mỡ, viêm gan do rượu, xơ gan và có thể tiến triển thành ung thư gan. Nếu người bệnh có thói quen sử dụng đồ uống có cồn và bị phát hiện men gan tăng, cần nghĩ ngay đến nguyên nhân này. Đặc biệt, nếu bệnh nhân đồng thời mắc thêm các loại viêm gan do virus, nguy cơ tổn thương gan càng tăng cao hơn.

Bệnh lý về đường mật:

Các rối loạn tại hệ thống đường mật cũng có thể là thủ phạm âm thầm làm tăng men gan. TS Lan cho biết, các bệnh như viêm đường mật, viêm túi mật, sỏi mật hay sỏi đường mật trong gan đều có thể gây viêm nhiễm lan rộng, dẫn tới tổn thương gan và làm gia tăng các chỉ số men gan trong máu.

Một số bệnh lý khác ảnh hưởng đến gan:

Không chỉ các bệnh gan mới làm men gan tăng, mà nhiều bệnh lý toàn thân cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng gan. Bác sĩ CKI Nguyễn Thị Hoa – Trưởng khoa Nội 3, Bệnh viện Tuệ Tĩnh (Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam) chia sẻ rằng, có những trường hợp bệnh nhân bị sốt xuất huyết nhưng men gan tăng vọt lên đến hàng nghìn đơn vị. Nguyên nhân là do virus gây sốt xuất huyết có thể tấn công nhiều cơ quan nội tạng, trong đó có gan, dẫn đến tình trạng viêm và hoại tử tế bào gan cấp tính. Ngoài ra, các bệnh lý khác như bệnh ứ sắt, viêm gan tự miễn, sốt rét, đái tháo đường, béo phì cũng có thể góp phần làm tăng men gan. TS Lan lưu ý rằng, tùy theo mức độ tổn thương, tình trạng tăng men gan có thể diễn tiến âm thầm hoặc bùng phát đột ngột.

Lạm dụng và sử dụng thuốc không đúng cách:

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhưng ít được chú ý là việc sử dụng thuốc tùy tiện. Theo TS Đinh Quý Lan, thói quen tự ý dùng thuốc – đặc biệt là thuốc nam – mà không có sự tư vấn của bác sĩ đang là mối nguy tiềm tàng đối với sức khỏe lá gan của người Việt. Ông từng chứng kiến nhiều trường hợp bệnh nhân tự điều trị gan bằng thuốc nam, dẫn đến bệnh tình không những không thuyên giảm mà còn nặng thêm do ngộ độc gan. Không chỉ thuốc nam, ngay cả các loại thuốc tây như hóa chất điều trị ung thư, thuốc chống lao, hoặc thuốc kháng virus cũng có thể gây tác dụng phụ làm tăng men gan. Vì vậy, TS Lan khuyến cáo: người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, đặc biệt là các thuốc có ảnh hưởng đến chức năng gan. Khi buộc phải dùng thuốc có nguy cơ gây hại cho gan, bác sĩ sẽ có biện pháp cân nhắc giữa lợi ích và tác hại để bảo vệ sức khỏe bệnh nhân tốt nhất.

Lạm dụng rượu bia, thuốc lá, chất có cồn là một trong những nguyên nhân khiến men gan cao.

Men gan tăng do thực phẩm và môi trường độc hại

Một nguyên nhân khác không kém phần nghiêm trọng khiến men gan tăng là chế độ ăn uống kém lành mạnh, đặc biệt là việc tiêu thụ các loại thực phẩm chứa độc tố hoặc chất bảo quản gây hại cho gan. Các loại nông sản như ngô, đậu, gạo hoặc bắp bị mốc, thường chứa aflatoxin – một độc chất sinh ra từ nấm mốc, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều tổ chức ung thư học trên thế giới xác định là chất gây ung thư gan mạnh nhất trong tự nhiên. Aflatoxin được hấp thụ qua đường tiêu hóa, và theo các nghiên cứu, chỉ cần 2,5mg aflatoxin tích lũy trong vòng chưa đầy 3 tháng cũng có thể làm khởi phát ung thư gan sau một năm.

Không chỉ thực phẩm mốc, những loại thức ăn nhanh chứa dầu chiên đi chiên lại, đồ hộp nhiều chất bảo quản, thịt chứa hormone tăng trưởng, rau củ quả tồn dư thuốc trừ sâu cũng có thể gây tổn thương gan lâu dài và dẫn đến tăng men gan.

Một số loại thuốc và độc tố môi trường có thể làm tăng men gan

Bên cạnh chế độ ăn uống, nhiều loại thuốc tây – đặc biệt là các thuốc dùng dài ngày – cũng là nguyên nhân gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng gan. Các loại thuốc thường được ghi nhận có thể làm tăng men gan bao gồm:

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: như acetaminophen (paracetamol), ibuprofen, aspirin.

• Thuốc điều trị mỡ máu cao: nhóm statin – tuy hiệu quả nhưng có thể gây tác dụng phụ trên gan nếu không theo dõi men gan định kỳ.

• Một số kháng sinh, thuốc điều trị lao, thuốc hóa trị ung thư…

Ngoài ra, môi trường sống độc hại cũng là yếu tố âm thầm gây tổn hại đến gan:

• Chất tẩy rửa hóa học, nước rửa chén, nước lau sàn, thuốc trừ sâu… dễ dàng xâm nhập cơ thể qua da, đường hô hấp.

• Kem chống nắng, nước hoa, mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, chất khử mùi, sơn tường, khói thuốc lá (kể cả hút thụ động) và ô nhiễm không khí đều chứa các hợp chất có thể gây viêm gan mạn tính.

Những độc chất này khi vào cơ thể sẽ được gan xử lý và giải độc. Tuy nhiên, nếu lượng độc tố vượt quá khả năng xử lý của gan, chúng sẽ gây hại trực tiếp lên tế bào gan, khiến tế bào gan bị hủy hoại, từ đó dẫn đến men gan tăng, gan suy yếu và thậm chí là xơ gan, ung thư gan nếu không được phát hiện sớm.

Cần xác định đúng nguyên nhân để điều trị tăng men gan hiệu quả

Theo TS Đinh Quý Lan, trong thực hành lâm sàng, điều quan trọng nhất khi đối mặt với bệnh nhân có men gan cao là phải truy nguyên được chính xác nguyên nhân. Nếu không xác định được căn nguyên gây ra, thì điều trị chỉ mang tính đối phó tạm thời và không bền vững.

Trong một số trường hợp, việc tăng men gan chỉ là phản ứng tạm thời do thuốc hoặc rượu. Ví dụ, người uống nhiều rượu bia, nếu đi xét nghiệm ngay sau đó có thể cho ra kết quả men gan cao, nhưng sau một thời gian kiêng cữ và hồi phục, các chỉ số này có thể trở lại bình thường mà không cần điều trị thuốc. Với nhóm bệnh nhân này, điều chỉnh lối sống khoa học, tuyệt đối tránh xa rượu bia và chất kích thích là yếu tố quan trọng để bảo vệ gan.

Ngược lại, với các trường hợp men gan tăng kéo dài, không rõ nguyên nhân, cần được thăm khám chuyên sâu bởi bác sĩ chuyên khoa Gan mật, thực hiện các xét nghiệm máu, siêu âm gan, có thể cần làm thêm Fibroscan hoặc sinh thiết gan trong những tình huống nghi ngờ tổn thương nghiêm trọng.

Các chỉ số men gan bình thường và cảnh báo khi tăng cao

Để đánh giá tình trạng chức năng gan, bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm các loại men gan cơ bản bao gồm:

• AST (Aspartate Transaminase): từ 20–40 UI/L. AST không chỉ có trong gan mà còn hiện diện ở tim, cơ và thận. Mức AST tăng cao có thể phản ánh tổn thương gan nhưng cũng có thể do bệnh lý tim hoặc cơ.

• ALT (Alanine Transaminase): từ 20–40 UI/L. Đây là enzyme đặc hiệu của gan, tăng cao cho thấy gan đang bị viêm hoặc hoại tử tế bào.

• GGT (Gamma-glutamyl transpeptidase): từ 20–40 UI/L. GGT thường tăng trong các bệnh lý đường mật và viêm gan mạn tính, đặc biệt phổ biến ở người nghiện rượu.

• ALP (Alkaline Phosphatase): từ 30–110 UI/L. ALP có mặt trong tế bào gan và mô xương. Nếu tăng, thường liên quan đến tắc nghẽn đường mật, bệnh lý xương hoặc ung thư gan di căn xương.

Việc theo dõi định kỳ các chỉ số men gan là điều cần thiết, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao như người uống nhiều rượu bia, bệnh nhân viêm gan B/C mạn tính, người dùng thuốc điều trị lâu dài, người sống trong môi trường độc hại…

VIÊN UỐNG BỔ GAN DR NATURAL LIVERSOL MILK THISTLE 35000MG

LiverSol là sản phẩm bảo vệ gan chất lượng cao đến từ Úc, được nghiên cứu và phát triển bởi thương hiệu uy tín Dr. Natural. Với thành phần chính là chiết xuất cây kế sữa chuẩn hóa silymarin, kết hợp cùng nghệ, atiso, kẽm và vitamin nhóm B, LiverSol mang đến công dụng vượt trội:

• Giúp giải độc gan, hỗ trợ hạ men gan

• Bảo vệ và phục hồi tế bào gan bị tổn thương

• Tăng cường chức năng gan cho người uống rượu bia, dùng thuốc dài ngày

• Hạn chế tình trạng mẩn ngứa, nóng trong do gan yếu

LiverSol thích hợp cho người trưởng thành, đặc biệt là người có men gan cao, người làm việc trong môi trường độc hại, hay thường xuyên mệt mỏi do chức năng gan suy giảm.

CHI TIẾT SẢN PHẨM TẠI ĐÂY