Trầm cảm ở phụ nữ mãn kinh

Trầm cảm không đơn thuần là một rối loạn tâm lý – đó là một căn bệnh phức tạp ảnh hưởng toàn diện đến cơ thể, cảm xúc, hành vi và cả nhận thức của người bệnh. Đặc biệt ở phụ nữ, giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh là thời điểm “vàng” để trầm cảm bộc lộ và phát triển do sự biến động sâu sắc của nội tiết tố, cùng lúc với những áp lực cuộc sống ngày càng gia tăng.

 

Trầm cảm tuổi mãn kinh – một vấn đề sức khỏe đang bị bỏ ngỏ

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trầm cảm là nguyên nhân hàng đầu gây mất khả năng lao động ở nữ giới, và phụ nữ có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 2 lần nam giới. Giai đoạn quanh mãn kinh (40–55 tuổi) là một "cửa sổ nguy cơ", khi sự sụt giảm estrogen có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của serotonin – chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò kiểm soát tâm trạng. Điều này lý giải tại sao có đến 20–40% phụ nữ trong độ tuổi này báo cáo có các triệu chứng trầm cảm, con số này còn cao hơn ở các quốc gia đang phát triển.

Tại Việt Nam, mặc dù các vấn đề sức khỏe tinh thần ngày càng được quan tâm, trầm cảm ở phụ nữ tuổi mãn kinh vẫn là một vùng tối chưa được đầu tư đúng mức.

Sự thật từ các nghiên cứu: Trầm cảm không chừa một ai

Hàng loạt nghiên cứu quốc tế đã khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa giai đoạn mãn kinh và sự gia tăng nguy cơ trầm cảm:

• Lukaszewiez (2006): Trong nghiên cứu trên 62 phụ nữ quanh mãn kinh (trung bình 43,5 tuổi), 30,5% mắc trầm cảm, 22,5% có triệu chứng loạn thần.

• Suau (2005): Khảo sát tại Puerto Rico cho thấy 39,1% phụ nữ từ 40–55 tuổi bị trầm cảm.

• Hayden (2001): 28,9% trong số 581 phụ nữ Mỹ được chẩn đoán trầm cảm qua phỏng vấn điện thoại.

• Tolea (2006): Ở nhóm phụ nữ lớn tuổi (trung bình 75 tuổi), trầm cảm xuất hiện ở 31%.

• Chedraui (2006): 67,4% phụ nữ mãn kinh tại Ecuador cảm thấy mình đang bị trầm cảm.

• Yahya (2002): Ở Pakistan, 38,5% phụ nữ mãn kinh gặp trầm cảm cùng nhiều rối loạn như mất ngủ (65,4%), hay quên, lo âu…

Tại Việt Nam, nghiên cứu của BSCKII Nguyễn Thị Mỹ Hạnh (Bệnh viện Từ Dũ) ghi nhận: 37,9% phụ nữ quanh tuổi mãn kinh có biểu hiện trầm cảm.

 

Xem thêm: Bốc Hỏa Tuổi Tiền Mãn Kinh Và Mãn Kinh? Đã Có Giải Pháp

 

Những yếu tố “kích hoạt” trầm cảm ở phụ nữ mãn kinh

Không chỉ do nội tiết tố, trầm cảm còn là kết quả tương tác giữa nhiều yếu tố thể chất, tâm lý và xã hội:

 

1. Rối loạn nội tiết – “ngòi nổ” đầu tiên

Sự suy giảm estrogen là thay đổi sinh học rõ rệt nhất ở phụ nữ mãn kinh. Estrogen không chỉ là hormone điều hòa chu kỳ kinh nguyệt mà còn tham gia duy trì ổn định hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Khi estrogen tụt giảm nhanh chóng:

• Chức năng dẫn truyền thần kinh bị ảnh hưởng, làm tăng nguy cơ rối loạn cảm xúc.

• Phụ nữ dễ rơi vào tình trạng mất ngủ, hồi hộp, cáu gắt, buồn bã kéo dài.

Theo nghiên cứu của Đại học Harvard (2006), phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp đôi so với nhóm vẫn còn kinh nguyệt đều đặn.

 

2. Triệu chứng thể chất mạn tính làm tăng gánh nặng tinh thần

Cơn bốc hỏa, toát mồ hôi đêm, rối loạn giấc ngủ, đau nhức cơ xương khớp, giảm trí nhớ... không chỉ làm suy giảm chất lượng sống mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến trạng thái tâm lý.

• Khi các triệu chứng này kéo dài và không được kiểm soát, phụ nữ dễ rơi vào cảm giác kiệt quệ, mất kiểm soát và chán nản.

• Một nghiên cứu tại Mỹ ghi nhận: hơn 50% phụ nữ mãn kinh có các triệu chứng cơ thể kéo dài trên 6 tháng cho biết họ thường xuyên cảm thấy “mất năng lượng” và “cô lập”.

3. Áp lực tâm lý và biến cố cuộc sống

Đây là nhóm yếu tố “tác động kép”, đặc biệt mạnh khi xảy ra trong thời điểm nội tiết tố đang rối loạn. Một số biến cố dễ khiến phụ nữ mãn kinh rơi vào trầm cảm:

• Con cái trưởng thành rời xa gia đình (hội chứng tổ ấm trống rỗng).

• Ly hôn, góa bụa hoặc mối quan hệ vợ chồng rạn nứt.

• Gánh nặng tài chính, mất việc làm hoặc nghỉ hưu đột ngột.

• Mất người thân, đặc biệt là người bạn đời hoặc cha mẹ.

 

Xem thêm: Mãn kinh sớm và những nguy cơ

 

4. Tiền sử rối loạn tâm thần – yếu tố “dự báo sớm”

Nếu người phụ nữ đã từng bị trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc rối loạn giấc ngủ trước đây thì khả năng tái phát trong giai đoạn mãn kinh tăng gấp 3 lần, theo nghiên cứu của Harlow (2003).

• Nguy cơ này càng cao nếu trước đó từng trải qua trầm cảm sau sinh hoặc rối loạn lo âu kéo dài.

• Các yếu tố như thiếu hỗ trợ xã hội, chẩn đoán trễ, hoặc điều trị không đầy đủ có thể khiến tình trạng nặng hơn.

 

5. Bệnh lý mạn tính – “gánh nặng kép” trên sức khỏe tinh thần

Nhiều phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh đồng thời mắc các bệnh lý mạn tính như:

• Tăng huyết áp

• Béo phì

• Rối loạn mỡ máu

• Tiểu đường type 2

• Loãng xương

Những bệnh lý này không chỉ gây hạn chế vận động và chất lượng sống mà còn làm tăng nguy cơ trầm cảm, theo nghiên cứu quy mô lớn từ Chương trình Sáng kiến Sức khỏe Phụ nữ Hoa Kỳ (WHI) do Wassertheil-Smoller thực hiện năm 2004 trên gần 100.000 phụ nữ.

 

6. Điều kiện sống và yếu tố gia đình – nền tảng ảnh hưởng sâu xa

Môi trường sống, mối quan hệ gia đình và các điều kiện vật chất – tinh thần cũng ảnh hưởng mạnh đến nguy cơ trầm cảm ở phụ nữ mãn kinh:

• Không có nhà riêng: tăng nguy cơ trầm cảm 1,78 lần.

• Không có con: nguy cơ cao hơn 2,75 lần.

• Sống cô đơn, thiếu sự hỗ trợ: là yếu tố nguy cơ rõ rệt.

• Các triệu chứng như mất ngủ, hồi hộp, bốc hỏa, giảm trí nhớ cũng làm tăng nguy cơ trầm cảm từ 2 đến 5 lần.

 

Liệu pháp hormon thay thế – cứu cánh cho phụ nữ mãn kinh?

Nhiều nghiên cứu ghi nhận: Liệu pháp hormon thay thế (HRT) không chỉ cải thiện triệu chứng thể chất mà còn giảm đáng kể nguy cơ trầm cảm:

• Olson (2004): 80% phụ nữ dùng estrogen đường uống cảm thấy cải thiện rõ rệt tâm trạng.

• Nghiên cứu đoàn hệ tại Mỹ: HRT giúp giảm đáng kể điểm số trầm cảm theo thang đo chuẩn (p<0,04).

Tuy nhiên, việc sử dụng HRT cần có chỉ định rõ ràng, không phải ai cũng phù hợp – đặc biệt là phụ nữ có tiền sử ung thư vú, bệnh tim mạch hoặc đột quỵ.

Trầm cảm có thể gây mãn kinh sớm – sự thật đáng báo động

Tác giả Bernard L. Harlow đã chỉ ra: trầm cảm không chỉ là hậu quả của mãn kinh mà còn có thể là nguyên nhân gây mãn kinh sớm. Nghiên cứu theo dõi 10.000 phụ nữ từ 36–45 tuổi trong 3 năm, định lượng hormone FSH cho thấy trầm cảm có liên quan đến suy giảm chức năng buồng trứng sớm.

Cần làm gì để bảo vệ sức khỏe tinh thần cho phụ nữ mãn kinh?

Trầm cảm không phải là biểu hiện yếu đuối – nó là một bệnh lý thực thể cần được chẩn đoán sớm và điều trị đúng. Những phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh, nhất là khi có biểu hiện rối loạn khí sắc hoặc các triệu chứng thể chất kéo dài, nên được:

✅ Tầm soát tâm lý định kỳ tại các cơ sở y tế có chuyên khoa sản – tâm thần.
✅ Hỗ trợ tư vấn từ bác sĩ hoặc chuyên viên sức khỏe tâm thần.
✅ Điều chỉnh lối sống: ăn uống lành mạnh, tập thể dục nhẹ nhàng, ngủ đủ giấc.
 

✅ Hỗ trợ từ gia đình: lắng nghe, thấu cảm và không kỳ thị.
✅ Xem xét liệu pháp hormon thay thế khi có chỉ định.

Bạn đang bước vào tuổi mãn kinh và cảm thấy cuộc sống bị đảo lộn? Đừng ngần ngại chia sẻ. Đội ngũ Dược sĩ của Nhà thuốc luôn sẵn sàng lắng nghe và tư vấn giải pháp phù hợp nhất cho bạn.
Hotline: 0962 48 84 84

 

NHÀ THUỐC VIETCARE84

Hotline/Zalo: 0904 153 009 - 0962 48 84 84

Địa chỉ: TT5C, KĐT Văn Phú, P. Phú La, Q. Hà Đông, Hà Nội

Facebook: https://www.facebook.com/NhathuocVietcare84/

Website: https://vietcare84.vn